Yüce Allah
(cc), insanın ve bütün kâinatın yaratıcısıdır. Anne babalarımız ise dünyaya
gelişimizin sebebidirler. Yeni doğan bir çocuk hayatını devam ettirebilmesi için
zaruri ve tabii ihtiyaçlarını karşılamaktan acizdir. Bakıma, himayeye, sevgi ve
şefkate muhtaçtır. Bu küçücük çocuğa bakacak, onun her türlü ihtiyaçlarını,
olumsuzluk ve imkânsızlıklara rağmen kendi hayatını dahi tehlikeye atarak
koruyacak, himaye edecek, büyütecek, yedirip içirecek olan yegane varlık onu
doğuran annedir. Anneler ilahi rahmete benzer, hep verirler, karşılık
beklemezler. Kendileri yemezler çocuklarını yedirirler, giymezler giydirirler,
içmezler içirirler, uyumazlar uyuturlar, gülmezler ama çocuklarını güldürürler.
Hep fedakârlık yapar annelerimiz.
Çocuklarının bakımından
temizliğine, eğitiminden yetişip büyümesine ve her türlü ihtiyaçlarının
karşılanmasında anne ve babaların gösterdiği ilgi, alaka ve titizliğin
derecesini kelimelerle ifade etmek adeta imkânsızdır. Anne babalarımızın
üzerimizdeki hakları şunlardır:
1- ONLARA HİZMET EDEREK
DUALARINI ALMAK:
“Allah’a
ibadet edin ve O’na hiçbir şeyi ortak koşmayın. Ana-babaya, akrabaya, yetimlere,
yoksullara,yakın komşuya, uzak komşuya, yakın arkadaşa, yolcuya, ellerinizin
altında bulunanlara (köle, cariye, hizmetçi ve benzerlerine) iyi davranın..”
Nisa su. 4/ 36.
“Biz,
insana ana-babasına iyi davranmasını tavsiye etmişizdir. Eğer onlar seni,
hakkında bilgin olmayan bir şeyi (körü körüne) bana ortak koşman için
zorlarsa, onlara itaat etme. Dönüşünüz ancak banadır…” Ankebut su.29 /
8.
Ebu’d-Derda’nın
işittiğine göre, Resulullah (sav) şöyle buyurmuştur:“Anne-baba, kişinin cennete girmesine vesile
olacak kapılardan birisidir. Bu kapıdan girme fırsatını kaybetmek ya da
değerlendirmek artık senin arzuna kalmıştır.”
Tirmizi, Birr,3.
Ebu Hüreyre (ra) nın
rivayet ettiğine, Peygamber (sav) Efendimiz şöyle buyurdu : “ Burnu yerde
sürünsün, burnu yerde sürünsün, burnu yerde sürünsün!” Sahabeler: “Ya
Resulellah! Kimin burnu yerde sürünsün” dediler. Peygamber (sav) Efendimiz şöyle
buyurdu: “ Ana babasına, ikisinden birine yahut her ikisine birden ihtiyarlık
zamanlarına yetişip de onların hayır dualarını alıp cennete giremeyen kimsenin
burnu yerde sürünsün” Müslim, Birr,9. 2551/ 9; Buhari, Edebü’l-Müfred 21.
Anne babaların
çocuklarına yapacakları duaların kabul olunacağına dair Peygamber (sav)
Efendimizin şöyle bir müjdesi vardır.
“Üç dua vardır ki
bunların kabul olunacağında şüphe yoktur. Bunlar Mazlumun (haksızlığa
uğramış olan kimsenin) duası, misafirin ( ikramınıgördüğü kimseler
için) duası ve anne babanın çocuklarına olan duasıdır.” Tirmizi,
Birr,7.
2- ANA- BABAYA İYİLİK VE
İHSAN, ÇOCUKLAR ÜZERİNE FARZDIR:
Yüce Allah (cc)
Kur’an-ı Kerimde şöyle buyuruyor:
“Rabb’in,
kendisinden başkasına asla ibadet etmemenizi, ana-babaya iyi davranmanızı kesin
olarak emretti. Eğer onlardan biri, ya da her ikisi senin yanında ihtiyarlık
çağına ulaşırsa, sakın onlara ‘of ‘ bile deme; onlar azarlama; onlara tatlı ve
güzel söz söyle. Onlara merhamet ederek tevazu kanadını indir ve de ki: “Rabbim!
Tıpkı beni küçükken koruyup yetiştirdikleri gibi sen de onlara acı.” İsra
su. 17/ 23-24.
“Biz insana, ana
babasına iyi davranmasını emretmişizdir. Çünkü anası onu nice sıkıntılara
katlanarak (karnında) taşımıştır. Sütten ayrılması da iki yıl
içinde olur. İşte bunun için önce bana, sonra da ana babana şükret diye
tavsiyede bulunmuşuzdur..” Lokman su.31/ 14.
Yüce Allah (cc) yine
Lokman suresinde anne babamız hakkında; “Onlarla dünyada iyi geçinin.”
Buyurmaktadır. Lokman su.31/ 15. Ayrıca bak. Bakara su. Ayet
83.
Abdullah b.
Amr (ra) nın naklettiğine göre, Hz. Peygamber (sav) Efendimiz şöyle buyurmuştur:
“Rabbin hoşnutluğu anne babanın hoşnutluğuna bağlıdır. Rabbin öfkesi ise,
anne babanın öfkesine bağlıdır.” Müslim, Birr, 3.
İbn
Mes’ud’un (ra) anlattığına göre, bir adam Hz. Peygamber (sav) e, “Amellerin
en üstünü hangisidir?” diye sorunca, Peygamber (sav) Efendimiz şöyle cevap
verdi: “ Vaktinde kılınan namaz ve anne babaya iyilik etmektir. Sonra da
Allah yolunda cihad etmek gelir.” Buhari, Tevhid,48.
3- ANNE BABAYA ASİ OLMAMAK,
KARŞI GELMEMEK:
Ana baba zalim dahi
olsalar, onlara karşı gelmek, onlarla sert konuşmak, hakaret edip Kötü sözler
söylemek asla caiz değildir. “… Eğer onlardan biri, ya da her ikisi senin
yanında ihtiyarlık çağına ulaşırsa, sakın onlara ‘of ‘ bile deme; onlar
azarlama; onlara tatlı ve güzel söz söyle..” İsra su. 17 /
24.
Peygamber (sav)
Efendimiz de şöyle buyuruyor: “Ana babaya karşı gelmek, büyük
günahlardandır.” Buhari. Edep, 6. “Ana babasına asi olan cennete
giremez.” Nesai.Eşribe,46.
Anam-babam çok
şefkatsiz, onlara nasıl itaat edeyim? diyen bir kimseye, Resulullah
(sav) Efendimiz buyurdu ki:
“Anan seni dokuz ay
karnında gezdirdi. İki yıl emzirdi. Seni büyütünceye kadar koynunda besledi ve
kucağında gezdirdi. Baban da seni büyütünceye kadar birçok zahmete katlandı.
İdare ve maişetini temin etti. Sana dinini, imanını öğretti. Seni İslam
terbiyesi ile büyüttü. Şimdi nasıl olur da, şefkatsiz olurlar? Bundan daha büyük
ve kıymetli şefkat olur mu?” İmam-i Gazali. Ey Oğul.
“Ya
Resulellah! Yaşlı anamı elimle yedirip içiririm. Abdestini aldırır, sırtımda
taşırım. Hakkını ödemiş olur muyum?” diye soran kişiye Peygamber (sav)
Efendimiz buyurdu ki:
(Hayır, yüzde birini bile ödemiş olamazsın. O sana,
yaşaman için hizmet ediyordu, sen ise, ölümünü bekleyerek hizmet ediyorsun.
Ancak Allah ü Teâlâ, bu az iyiliğine karşılık çok sevap ihsan eder.” R.
Nasıhin.
4- İTAAT ETMEK, KARŞI
GELMEMEK:
“Allah’a itaat,
anaya yahut anne babaya itaate bağlıdır.” Tebrani. “ Ana babasına iyi
bakanlara müjdeler olsun. Allah onların ömürlerini uzatır.” Ebu Yala,
Hakim. “ Kim ömrünün uzun olmasını ve geçim kaynaklarının genişlenmesini
istiyorsa anne babasına iyi baksın ve akrabalık bağlarını gözetsin.” Ahmet
b. Hanbel.
“Annesinin ayağını
öpen, Cennetin eşiğini öpmüş olur.”
Hz. Ebu Bekir (ra) nın
kızı Esma (ra) şöyle dedi: “Resulullah (sav) zamanında annem müşrik olarak
yanıma geldi. Ben de Resulullah (sav) e: “ Annem geldi. Benim kendisine iyi
davranmamı umuyor. Anneme iyilik edebilir miyim? Diye fetva sordum.”
Resulullah (sav) bana şöyle buyurdu: “Evet, annene iyilik et.” Buhari,
5/2410; Müslim,1003/50.
5- ONLARA SERT BAKMAMAK,
ŞEFKAT VE SEVGİ İLE BAKMAK.
Peygamber efendimiz (Ana-babanın yüzüne merhametle bakana, hac ve umre
sevabı yazılır) buyurunca, (Günde bin defa bakarsa da böyle midir?) denildi.
Cevaben buyurdu: “Günde yüz bin defa baksa da...” R. Nasıhin
Yine Peygamber (sav) Efendimiz buyurdular ki: “Ana-babanın yüzüne
sevgi ile bakmak ibadettir.” Ebu Nuaym.
6- ONLARI ÜZMEMEK,
İNCİTMEMEK, RIZALARINI KAZANMAK.
“Rabbin
rızası, ana-babanın rızasında, gazabı da, ana-babanın gazabındadır.”
Buhari
“Ana-babasının rızasını alan mümine Cennetten iki
kapı, üzene de Cehennemden iki kapı açılır.” Beyheki.
“Ana-babasını razı
eden mümin, ne yaparsa yapsın Cehenneme girmez, inciten de Cennete
girmez.” Şir’a.
“Hak teâlâ, bazı günahların cezasını
kıyamete kadar geciktirir. Ana-babaya isyan bundan müstesnadır.”
[Hakim.
7- ONLARDAN İZİNSİZ SEFERE
GİTMEMEK.
Cihad için
izin isteyen birine Peygamber efendimiz, ana-babasının sağ olduğunu
öğrenince, “Burada kal, onlara hizmet et, çünkü onlara hizmet cihaddır.”
Buhari. 6/2801. Müslim,2549/5.
Peygamber (sav) Efendimiz kendisine, cihada gitmek için gelen başka birine de
buyurdu ki: “Annenin yanından ayrılma! Cennet onun ayağı
altındadır.” Nesai.
Bir adam Peygamber
(sav) Efendimize gelerek: “ Ben Allah’tan ecir isteyerek hicret ve cihat
etmek üzere sana biat ediyorum” dedi. Peygamber (sav) Efendimiz şöyle
buyurdu:
“Annen ve babandan
sağ olan var mıdır?” Adam: “ Her ikisi de sağdır” dedi. Peygamber
(sav) Efendimiz: “Böyle iken sen Allah’tan ecir mi istiyorsun?”. Adam :
“ evet” deyince, Peygamber (sav) Efendimiz : “Öyle ise Annen ve
babanın yanına dön ve onlarla güzel sohbet et” buyurdu. Müslim, Birr,6.
2549/ 6.
Biri de, hicret etmek
için gelip, “Ya Resulallah! Ana-babamı ağlatarak geldim” dedi. Peygamber
(sav) Efendimiz bu duruma üzülerek buyurdu ki: “Hemen git, onları ağlattığın
gibi güldür!” Ebu Davud. Cihad,31. Nesai, Biat,10. İbn Mace,
cihad,12.
8- ONLARA SAYGI VE HÜRMETTE
KUSUR ETMEMEK.
“Bir adam Peygamber
(sav) e geldi ve : “ İnsanlar arasında kendisine en iyi davranmam gereken
kimdir?” diye sordu. Peygamber (sav) Efendimiz: “Annen’dir” buyurdu.
Adam: “Sonra kimdir?” Peygamber (sav): “Annen’dir” buyurdu.
Adam: “ Sonra kimdir?” diye sordu.Peygamber (sav) Efendimiz yine; “
Annen’dir “ buyurdu. Adam yine sordu: “Sonra kimdir? ” Peygamber
(sav) Efendimiz: “ Baban’dır” buyurdu.” Buhari, 13/5974; Müslim,
2548/1.
“Küçüğümüze merhamet etmeyen, büyüğümüzün hakkını gözetmeyen/ saygı duymayan
bizden değildir.”” Tirmizi, Birr,15.
“Hiçbir çocuk
babasının hakkını ödeyemez. Ancak onu köle olarak bulur da satın alarak
hürriyetine kavuşturursa babalık hakkını ödemiş olur.” Buhari,
edebü’l-Müfret,10; Müslim,1510/25.
9- ÇAĞIRINCA HEMEN KALKIP
YANLARINA GİTMEK:
Anne babalarımız bizi
çağırınca, hemen kalkıp yanlarına gitmek, buyurun demek gerekir. Onları
bekletmemek, çağırdıkları zaman acil işimiz yoksa mutlaka yanlarına gitmeliyiz.
Namazımızı nasıl
Peygamber (sav) Efendimizin öğrettiği gibi kılıyorsak, Orucumuzu nasıl O’nun
tuttuğu gibi tutuyorsak, Haccımızı nasıl O’nun yaptığı gibi yapıyorsak,
annemize, babamıza, eşimize, kızımıza ve diğer tüm kadınlara da O’nun
eşlerinize, kızlarına ve diğer Müslüman kadınlara davrandığı gibi davranmak
zorundayız.
“Sizin en hayırlınız
kadınlara karşı iyi davrananlarınızdır.” Tirmizi, Rada,
11.
“Ben annemi nasıl
sevmem ki; o, beni bir müddet karnında; uzun bir zaman da kucağında; ölünceye
kadar da kalbinin şefkat köşesinde taşıdı, taşımıştır. Ona saygısızlık
göstermekten daha aşağılık bir şey bilmiyorum.”
“Cennet annelerin
ayakları altındadır.” Et.terğib, 3/ 316. Kenz ül-Ummal,
45439.
Peygamber (sav)
Efendimiz bir gün: “ Size günahların en büyüğünü söyleyeyim mi?” diye üç
kere sordu. Bunun üzerine sahabeler, “ Evet, ey Allah’ın Resulü.” Diye
cevap verdik: Peygamber (sav) Efendimiz: “Allah’a ortak koşmak ve anne babaya
isyan etmek ve eziyet etmektir.” Buyurdular. Buhari, Edep,
6.
Yüce Allah (cc) anne
babaya isyandan asla hoşlanmaz.( Ebu Davut, Dahaya, 20-21) Alemlerin Rabbi,
kıyamet gününde ebeveynine baş kaldıranın yüzüne bakmayacak,( Nesai,
Zekat,69). onu cennetine almayacaktır. (Nesai, Eşribe,46.)
Ömrünü çocuklarını
yetiştirmeye adayan, çocukları için kendi tüm arzularından feragat eden
anneleri, “ ev hanımı” diyerek küçümseyenlere yazıklar
olsun.
Anne başa taç
imiş,
Her derde ilaç imiş,
Bir evlat "pir" olsa da;
Anneye muhtaç
imiş!
10- ANNE
BABALARIMIZIN DOST VE ARKADAŞLARINA İYİLİK ETMEK:
Sahabeden birisi
Peygamber (sav) Efendimize gelerek:
“ Ya Resulellah!
Annem babam öldüler. Bunlar için bundan sonra yapabileceğim bir iyilik var
mıdır?” Diye sorar. Peygamber (sav) Efendimiz o sahabeye şu cevabı
verir:
“Tabii ki vardır.
Onlar için dua etmek, günahlarının bağışlanmasını Allah’tan dilemek. Hayatta
iken verdikleri sözleri onların adına yerine getirmek. Onlardan yana olan
akrabalık bağlarını gözetmeğe devam etmek. Onların dostlarına, arkadaşlarına
iyilik etmek.” Ebu Davut, Edep, 129. İbn Mace.
“Şüphesiz ki
iyiliklerin en değerlisi, evlatların babalarının dostlarına yaptıkları
iyiliktir.” Müslim. Birr, 11.
“En iyi iyilik,
insanın babasının samimi dostuna iyiliği, ihsanı ve ziyareti devam
ettirmesidir.” Müslim, Birr,12. Ebu Davud, Edep, 119. Tirmizi, Birr,
5.
“Ey Rabbimiz!
Amellerin hesap olunacağı gün, beni, ana-babamı ve müminleri
bağışla!” İbrahim su.14 / 41.
Kemalettin AKSOY
Bayburt İl
Müftüsü