Diyanet İşleri Başkanlığı 2015 Yılı
Ramazan ayının temasını “Vakit İyilik
Vakti Bu Ramazan ve Her Zaman” mesajıyla “İyilik” olarak belirlemiştir. Ramazan ayı
boyunca bu konu etraflı bir şekilde ele alınarak Camilerimizde vaaz ve
hutbelerde işlenecektir. Bu vesile ile başta Din Gönüllüsü kardeşlerime vaaz ve
irşat hizmetlerinde faydalanmaları amacıyla, konu ile ilgili ayeti kerime ve
hadis-i şerifleri derlemeye çalıştım. Bugün “ İyilik”, sadece ülkemizin değil, bütün
dünyanın ihtiyaç duyduğu, özleminin çektiği bir
değerdir.
İyilik, istenilen, beğenilen, arzu
edilen biçimde olan; insanın çıkar ve dileklerine uygun olan, yarar sağlayan,
kötü’nün karşıtı yararlı olan şey demektir. İyilik; bir başkasına karşılık
beklemeden yapılan davranış, hal, lütuf, ikram ve yardımdır. İnsanlara bağışta
bulunmak, yardım eli uzatmak, iyilikte bulunmak, iyilik sever olmak (ihsan
perver) gibi manalara gelir. “Borcunu ödesem de iyiliğini ödeyemem”
gibi insanları memnun
etmek...
Dinimiz İslam’ın iyiye ve iyiliğe
dair ne kadar derin bir bakış açısına sahip olduğunu fark etmek için onun söz
dağarcığında yer alan kavran haritasına ve zengin anlam dünyasına bakmak
yeterlidir. İyilik kimi zaman “hayır” kavramıyla, kimi zaman da “birr” kavramıyla karşımıza çıkar. Onu
bazen “ihsan”, bazen “hasenat”, bazen “lütüf”, bazen “fazl”, bazen “kerem”, bazen “âlicenaplık”, bazen “ma’ruf”, bazen de “mürüvvet” kavramlarıyla ifade ederiz.
Bireysel ve toplumsal hayatımızın detaylarında dolaştığımızda, iyiliğin inci
dizisinden saçılan bu kavramlardan birine mutlaka tesadüf ederiz. (Prof. Dr. Mehmet Görmez, İyilik
İçin Yaşamak, Diyanet Vakfı, 2015, sayı,116.)
A) KUR’AN-I KERİMDE
İYİLİK:
Kur’an-ı Kerim’e göre iyilik, Bakara
su. 177. Ayette şöyle anlatılmaktadır:
“ İyilik, yüzlerinizi doğu ve batı tarafına
çevirmeniz değildir. Asıl iyilik, o kimsenin yaptığıdır ki, Allah’a, ahret
gününe, meleklere, kitaplara, peygamberler inanır. Allah’ın rızasını gözeterek
yakınlara, yetimlere, yoksullara, yolda kalmışlara, dilenenlere ve kölelere
sevdiği maldan harcar, namaz kılar, zekât verir. Antlaşma yaptığı zaman
sözlerini yerine getirir. Sıkıntı, hastalık ve savaş zamanlarında sabreder. İşte
doğru olanlar bu vasıfları taşıyanlardır. Muttakiler ancak
onlardır.”
“Sizden, hayra
çağıran, iyiliği emreden ve kötülükten men eden bir topluluk bulunsun. İşte
kurtuluşa erenler onlardır.” Al-i İmran su.3/ 104.
“Sevdiğiniz şeylerden Allah yolunda harcamadıkça iyiliğe
asla erişemezsiniz.” Al-i İmran su.3/ 92.
“Şüphesiz Allah,
kendisine karşı gelmekten sakınanlar ve iyilik yapanlarla
beraberdir.” Nahl su. 16/
128.
“İyilik ederseniz kendinize iyilik etmiş
olursunuz. Kötülük yaparsanız yine kendinize kötülük yapmış olursunuz.” İsra su. 17/ 7.
“Allah’a karşı gelmekten sakınan kimselere,
“Rabbiniz ne indirdi?” denildiğinde, “Hayır indirdi” derler. Bu dünyada iyilik
yapanlara bir iyilik vardır. Ahiret yurdu ise daha hayırlıdır. Allah’a karşı
gelmekten sakınanların yurdu ise ne güzeldir.” Nahl su,16/30.
“Her kim iyi amel getirirse, ona ondan daha hayırlısı
vardır. Onlar o gün korkudan emindirler.” Neml su, 27/ 89.
“İnsanları Allah’a davet eden, Salih ameller işleyen ve
ben Müslümanlardanım diyenden daha güzel sözlü kim olabilir? İyilikle çirkinlik
asla bir olamaz. Sen hep en iyi olanıyla karşılık ver. Bir de bakarsın ki
aranızda düşmanlık bulunan kimse adeta akraban ve yakın dostun olmuştur.” Fussilet su.41/ 34.
“Şüphesiz ki iyilikler günahları siler süpürür.” Hud su. 11/114.
“Kim iyilikte bulunur, takva sahibi olur ve iyiliğe
sadık kalırsa, ona iyiliği ve cenneti kolaylaştırırız. Kim de cimrilik yapar,
kendini üstün görür ve iyi olanı inkâr ederse, ona da zorluğu ve cehennemi
kolaylaştırırız.” Leyl su.
92/ 5- 10.
“Kim bir
iyilik yaparsa ona on katı vardır. Kim de bir kötülük yaparsa o da sadece o
kötülüğün misliyle cezalandırılır ve onlara zulmedilmez.” En’am su.6/ 160.
“Kim zerre miktarı hayır yapmışsa onun
karşılığını görecektir. Kim de zerre miktarı şer işlemişse onun karşılığını
görecektir.” Zilzal
su.99/7-8
“Sabret! Çünkü
Allah iyilik edenlerin mükâfatını zayi etmez.” Hud su. 11/115.
B) HADİS-İ ŞERİFLERDE
İYİLİK:
“Allah’ım! Beni, iyilik yaptıkları zaman sevinç duyan,
kötülük yaptıkları zaman da bağışlanma dileyen kullarından eyle.” İbn Mace, Edep,57.
“Kim bir iyilik yaptığında seviniyor, bir kötülük
yaptığında üzülüyorsa o mü’mindir.”
Ahmet b. Hanbel,
Müsned,IV,399.
“Kaza (ve kaderi) ancak dua değiştirir. Ömrü ise ancak
iyilik artırır.” Tirmizi, Kader, 6.
“Küçüğümüze şefkat, büyüğümüze hürmet
göstermeyen, iyilikleri emredip kötülüklerden sakındırmayan bizden değildir.”
Tirmizi, Birr ve sıla,15; Ahmet b.
Hanbel, Müsned,I,257.
“…İyilik gönlünü huzura kavuşturan ve içine sinen
rahatlıktır. Kötülük ise, insanlar sana fetva verseler bile, gönlünü huzursuz
eden ve içinde kuşku bırakan şeydir.”
Darimi, Büyü’,2.
“Sakın sizden
kimse kalkıp da, “ben insanlara göre davranırım; eğer insanlar iyilik yaparsa
ben de iyilik yaparım, kötülük yaparsa ben de kötülük yaparım” demesin. Aksine,
nefsinizi şuna alıştırın: Halk size iyilik yapınca siz de iyilik yapın, kötülük
yaparlarsa siz de onlara kötülükle karşılık vermeyin. (Kendilerini affedin ve
iyilik yapın.)” Tirmizi,
Birr, 63.
“Her iyilik
sadakadır.” Ebu Davut, Edep, 80.
“Bir adam
Resulullah’a (sav) , “İyi mi kötü mü
yaptığımı nasıl bilebilirim?” diye sormuş, Hz Peygamber (sav) de şöyle
buyurmuştur: “ Komşularının, “iyi
yaptın!” Dediğini duyarsan iyi yapmışsındır. Onların, “kötü yaptın!” Dediğini
duyarsan da kötü yapmışsındır.” İbn Mace, Zühd,25; Ahmed b. Hanbel, I,402.
Abdullah b. Mes’ud (ra) dan, Peygamber (sav) Efendimiz
şöyle buyurmuştur: “Müslümanların iyi ve
güzel gördükleri şeyler, Allah katında da iyi ve güzeldir. Müslümanların kötü ve
çirkin gördükleri şeyler, Allah katında da kötü ve çirkindir.” Ahmed b. Hanbel,I, 379.
“Allah katında dostların en iyisi, arkadaşına,
komşuların en iyisi de komşusuna en iyi davranandır.” Buhari,
İman,31; Tirmizi, Birr,28.
“Kim Allah’a ve
ahret gününe iman ederse komşusuna iyilik etsin!” Müslim, İman,77.
Ebu Said el Hudri (ra) diyor ki,
“Resulullah (sav) i şöyle derken işittim: “ İçinizden biri bir kötülük görürse, onu
eliyle, buna gücü yetmezse diliyle değiştirsin. Buna da gücü yetmezse kalbiyle (
ona karşı kin ve nefret beslesin). Bu ise imanın asgari gereğidir.” Müslim, İman,78.
Ebu Hüreyre (ra) nın naklettiğine
göre, Resulullah (sav) şöyle buyurmuştur: “İçinizden İslam’ı güzelce yaşayan kimseye,
yapacağı her bir iyiliğe karşılık on mislinden yedi yüz katına kadar sevap
yazılır. Yapacağı her bir kötülüğe ise ancak bir misli yazılır.” Buhari, İman, 31.
“İbn Abbas (ra) dan, Resulullah (sav)
şöyle buyurdu “Allah muhakkak iyilikleri
ve kötülükleri yazdı, sonra da onları açıkladı. Kim bir iyilik yapmak ister de
onu yapmazsa, Allah onu kendi katında tam bir iyilik olarak yazar. O hayırlı işi
yapmaya niyet eder ve onu yaparsa, Allah (cc) onu katında on haseneden yedi
yüze, daha fazla pek çok katlara kadar katlayarak hasenat yazar. Eğer bir
kötülük yapmaya niyetlenir ve onu yapmazsa, Allah (cc) onu kendi katında tam bir
iyilik (hasene) olarak yazar. Eğer bu kötülüğü yapmaya niyet eder ve sonra onu
yaparsa, Allah (cc) onu bir tek kötülük olarak yazar.” Buhari, Rikak,31; Müslim, İman, 207.
Peygamber (sav) Efendimiz şöyle
buyurmaktadır: “Rabbiniz gerçekten çok
merhametlidir. Kim içinden bir iyilik yapmayı geçirir de onu yapmazsa, ona bir
iyilik sevabı yazılır. Eğer onu yaparsa, on katından yedi yüz katına hatta kat
kat fazlasına kadar iyilik sevabı yazılır. Kim de içinden bir kötülük yapmayı
geçirir de onu yapmazsa, ona bir iyilik sevabı yazılır. Eğer onu yaparsa, bir
kötülük günahı yazılır veya Allah onu siler.” Darimi, Rikak,70.
İbn Ömer (ra) Resulullah
(sav)Efendimizin şöyle buyurduğunu rivayet
etmiştir:
“Müslüman Müslüman’ın kardeşidir. Ona zulmetmez, ondan
yardımını kesmez. Kim Müslüman kardeşinin ihtiyacı anında ona yardım ederse,
Allah (cc) da onun ihtiyaçlarını giderir. Kim bir Müslüman’ın bir sıkıntısını
giderirse, Allah (cc)da onun kıyamet günü sıkıntılarından birini giderir. Kim
bir Müslüman’ın ayıbını örterse, Allah
(cc) da kıyamet günü onun ayıbını örter.”
Müslim, Birr,58; Tirmizi, Hudud,3.
“Müslüman, diğer Müslümanların elinden ve dilinden emin
oldukları kişidir.” Buhari, İman, 3-4. Müslim, İman, 64-66.
“İyiliklerin en iyisi, kişinin baba dostuna yaptığı
iyiliktir.” Müslim, Birr ve
Sıla, 12.
“Sevabı en hızlı verilecek hayır, iyilik etmek ve akraba
ile ilişkiyi sürdürmektir. Cezası en çabuk verilecek kötülük de, azgınlık yapmak
ve akraba ile ilişkiyi kesmektir.”
İbn Mace, Zühd,23.
“Din kardeşini güler yüzle karşılaman bile olsa, hiçbir
iyiliği küçük görme!” Müslim, Birr, 144.
“Akrabalarla ilişkiyi sürdüren, akrabasından gördüğü
iyiliğe iyilikle karşılık veren kimse değil, akrabası kendisine iyiliği
kestiğinde dahi onlarla ilişkiyi sürdürendir.” Buhari, Edep,15.
Sadece insanlara değil, hayvanlara da
iyilik yapmamız gerekmektedir. Peygamber (sav) Efendimiz, hayvanlara yapılan
iyilik ve kötülük konusunda bizlere şu iki örneği
vermektedir:
“Allah (cc) bir köpek yüzünden, ahlaksız bir
kadını affedip cennetine koydu. Köpek bir kuyunun başında, susuzluktan dili
sarkmış bir vaziyette soluyup duruyordu. Tam o esnada oradan geçmekte olan bu
kadın, köpeğin bu halini görünce dayanamadı, hemen belinden kemerini çıkarıp
ayakkabısına bağladı, bununla kuyudan su çıkarıp köpeğe içirdi. Böylece köpek
ölümden kurtuldu. İşte bu kadının bir köpeğe karşı bu davranışı o kadının affına
vesile oldu ve Allah (cc) onu cennetine koydu.” Buhari, Enbiya,54, Mezalim,23;
Müslim, Selam, 153-155.
Diğer örnek de ise Peygamber (sav)
şöyle buyuruyor: “ Bir kadın bir kediye
eziyeti yüzünden cehenneme girdi. O kediye ne kendisi yedirdi içirdi, ne de
kediyi dışarı salı verdi ki dışarıda avlansın karnını doyursun. Ve kedi açlıktan
öldü. Ölümüne sebep olduğu kedisi yüzünden o kadın da cehenneme girdi.” Buhari, Müskat,9; Müslim, Birr ve
Sıla, 135.
“Siz yeryüzündekilere merhamet edin ki göktekiler de
size merhamet etsin!” Tirmizi, Birr,16. Buhari, Edep,
13.
“…Asıl
merhamet tüm insanlara merhamet etmektir.”
Heysemi, Zevaid,
VIII,187.
“Ey Rabbimiz! Bize hem bu dünyada hem de ahrette iyilik
ve güzellikler nasip et!”
A’raf su.7/
156.
“Allah’ım! Yaşamayı benim için her türlü iyiliği artırma
vesilesi yap. Ölümü da benim için her türlü kötülükten kurtuluş sebebi
yap!” Müslim,
Zikir,71.
Kemalettin AKSOY
Bayburt İl Müftüsü